روش های جهت یابی

فایل pdf مطلب زیر را می توانیداز اینجا دانلود کنید

کاربردهای جهت یابی

جهت‌یابی در بسیاری از موارد کاربرد دارد. برای نمونه وقتی در کوهستان، جنگل، دشت یا بیابان گم شده باشید، با دانستن جهت‌های جغرافیایی، می‌توانید به مکان مورد نظرتان برسید. یکی از استفاده‌های مسلمانان از جهت‌یابی، یافتن قبله برای نماز خواندن و ذبح حیوانات است. کوهنوردان، نظامیان، جنگل‌بانان و ... هم به دانستن روش‌های جهت‌یابی نیازمندند.

هرچند امروزه با وسایلی مانند قطب‌نما یا GPS می‌توان به راحتی و با دقت بسیار زیاد جهت جغرافیایی را مشخص کرد، در نبود ابزار، دانستن روش‌های دیگر جهت‌یابی مفید و کاراست.

سمت (جهت ) مبنا و انواع آن

در جهت یابی برای نشانی دادن ناچار از بکار بردن جملاتی مانند سمت چپ وراست هستیم . حال اگر سمت مبنایی وجود نداشته باشد سمت های راست وچپ را نسبت به چه باید سنجید. برای رفع  هرگونه ابهام و برقراری ارتباط وایجاد تفاهم ،در نقشه خوانی و سمت یابی همواره از سمت معینی به نام سمت مبنا یا سمت شمال استفاده می شود و کلیه جهت ها وامتدادهای طبیعت را نسبت به آن مورد  سنجش قرار می دهند.

سمت مبنا در نقشه خوانی بر سه نوع  تقسیم می گردد ، که عبارتند از :

1- سمت شمال جغرافیایی یا شمال حقیقی:

این سمت که بیشتر از همه سمتها استفاده می شود  اینچنین است . هرگاه هریک از نقاط سطح زمین را بسوی قطب شمال امتداد دهیم سمتی پدید می آید که به آن شمال جغرافیایی یا شمال حقیقی می گویند. شمال جغرافیایی هر یک از نقاط سطح زمین امتداد نصف النهار همان نقطه رو به سمت قطب شمال است وبر روی نقشه ها معمولا با حروف اختصاری  True North) T.N   )مشخص می سازند.

2-سمت شمال مغنا طیسی:

امتدادی را که نوک شمالی عقربه مغناطیس نشان میدهد شمال مغناطیسی گویند که قطب شمال مغناطیسی در سال 1970درآمریکای شمالی در نزدیکی جزیره پرنس والز واقع در کانادا به مختصات 100 درجه غربی و 73 درجه شمالی و در همان سال قطب جنوب مغناطیسی درسرزمین ویکتوریای جنوبی قاره قطب جنوب قرار داشت واین دوقطب هیچگاه روی قطر کره زمین قرار نگرفته وخط واصل  میان آنها  همواره از فاصله  1200  کیلومتری  مرکز  زمین  عبور می کند این قطبها همواره در حال تغییر وجابجایی اند .که تغییرات آنها یعنی زاویه انحراف مغناطیسی نقاط مختلف کره زمین را می توان از روی آخرین نقشه های ایزوگونیک (خطوط  هم انحراف مغنا طیسی) بدست آورد.که این انحراف مغناطیسی نسبت به شمال جغرافیایی در ایران حدودا 5 درجه شرقی است. شمال مغناطیسی را در نقشه ها معمولا با یک نیم فلش یا با حروف Magnetic North) M. N )یعنی شمال مغناطیسی نشان می دهند .

3-  شمال شبکه قائم الزاویه:

امتداد شمالی شبکه متعامد روی نقشه را شمال شبکه قائم الزاویه یا به طور خلا صه شمال شبکه می نامند به عبارت دیگر اگر خطوط افقی شبکه قائم الزاویه را محورX  ها وخطوط قائم آن را محور  Y ها بنامیم امتداد محور Y ها درواقع همان شمال شبکه است . در روی نقشه ها شمال شبکه را با حروف

Grid North) G.N )نشان می دهند.

روشهای شمال یابی:

در توجیه نقشه یافتن شمال یکی از ضروریات است علاوه بر آن در کارهای روزانه نیز یافتن شمال ضرورت دارد.بالطبع پاسخگویی به آنها به تمرین و ممارست نیازمند است .برای یافتن شمال شیوه های گوناگونی وجود دارد که به ترتیب در سه بخش به آنها اشاره می شود.

الف – یافتن شمال در هنگام روز که روشهای گوناگون آن عبارتند از:

1- یافتن شمال با استفاده از محل طلوع وغروب خورشید:

اگر در محلی که زندگی می کنیم حدودا محل طلوع و غروب خورشید را بدانیم حال اگر طوری بایستیم که دست راست ما به طرف محل طلوع خورشید (که همان مشرق است) ودست چپ ما به طرف محل غروب خورشید (که همان مغرب است) باشد آنگاه روبروی ما شمال خواهد بود وپشت سر ما جنوب  دست راست ما مشرق ودست چپ ما مغرب می باشد.

2- یافتن شمال با استفاده از سایه شاخص هنگام ظهر واقعی

چوب یا میله فلزی(شاخص) به ارتفاع 1تا 2 متر را در زمین آفتابگیر ومسطح وهمواری فرو برده وکاملا آنرا محکم می کنیم حال سایه آنرا در نظر میگیریم. همانطور که می دانیم خورشید هر روز که از سمت مشرق طلوع میکند در ابتدا سایه اجسام طولانی است کم کم که خورشید بالا می آید ودر آسمان اوج می گیرد سایه اجسام کوتاه تر  می گردد تا هنگام ظهر که خورشید به بلند ترین مکان خود در آسمان میرسد این لحظه در واقع ظهر شرعی آن مکان است درست در همین لحظه صدای اذان به افق آن محل به گوش می رسد در این  زمان سایه اجسام به حداقل خود در آن روز می رسد. حال اگر در نیمکره شمالی باشیم امتداد سایه دقیقا رو به سمت شمال خواهد بود وجهت مخالف آن یعنی به طرف یایه شاخص و روبه طرف خورشید سمت جنوب می باشد. در نیمکره جنوبی امتداد سایه برعکس نیمکره شمالی رو به سمت جنوب است واگر رو به سمت پایه شاخص یا خورشید بایستیم رو به شمال ایستاده ایم.

در هر صورت هنگامی که رو به سمت شمال بایستیم وپشت سر ما جنوب باشد آنگاه سمت راست ما مشرق وسمت چپ ما مغرب خواهد بود.

3-یافتن سمت شمال به کمک خورشید و سایه سردستک

    این طریقه که یکی از ساده‏ترین شیوه‏های یافتن می‏باشد به این شرح است که دستکی را که در ازای آن حدود 120 سانتی‏متر باشد انتخاب کرده و آن را در زمین آفتابگیر مسطح و همواری فرو برید و محل سایه سردستک را (در هر موقع از روز فرق نمی‏کند) به وسیله میخ و یا قطعه سنگی روی زمین علامت بگذارید. حدود ده دقیقه صبر کرده و دوباره محل سایه سر دستک را با علامت دیگری مانند چوب یا میخ روی زمین نشانه‏گذاری کنید. حال دو نقطه‏ای را که نشانه‏گذاری کرده‏اید به وسیله خط مستقیمی بهم متصل ساخته و آن را قدری ادامه دهید. این خط درواقع جهت غرب به شرق را مشخص می‏سازد بدین ترتیب که نقطه یکم سوی مغرب و نقطه دوم مشرق را نمایش می‏دهد.

    حال خط مستقیمی را بر هر نقطه از خط مشرق مغرب که مورد نظرتان باشد عمود سازید تا امتداد شمال و جنوب بدست آید. باید توجه داشت که عمود بودن دستک بر سطح زمین ضرورتی ندارد و مورب هم که باشد اشکالی ندارد .

4-یافتن شمال با استفاده از برابری سایه‏های دستک

    این طریقه نسبت به روش قبل (سایه سردستک) دارای دقت بیشتری است و طرز کار آن به شرح زیر می‏باشد:

    دستکی را به طور قائم در زمین آفتاب‏گیر همواری که بتواند حداقل سایه‏ای به درازای حدود 30 سانتی‏متر ایجاد کند فرو ببرید و محل سایه را در زمان پنج تا ده دقیقه پیش از ظهر به وسیله میخ یا قطعه سنگی روی زمین مشخص سازید. حال کمانی به مرکز پای دستک و شعاع درازای سایه آن به کمک ریسمان روی زمین رسم کنید.

    بدیهی است هرچه به ظهر نزدیک شویم از طول سایه کاسته شده و درازای آن در ظهر به حداقل می‏رسد و از ظهر به بعد دوباره بر درازای آن افزوده می‏شود تا هنگامی که سایه مزبور کمان رسم شده را قطع نماید. محل برخورد سایه دستک با کمان مزبور را بدون درنگ روی زمین نشانه‏گذاری کنید و دو نقطه مزبور را به وسیله خط راستی بهم متصل سازید تا مشرق ـ مغرب بدست آید.

    خطی از پای دستک به خط مشرق ـ مغرب عمود سازید تا کمان مزبور را در نقطه‏ای قطع نماید و امتداد شمال مشخص گردد. باید توجه داشت که دقت این روش به سرعت عمل و دقت عامل در هنگام برخورد مجدد سایه و کمان دایره دارد

5- یافتن شمال با استفاده از سایه شاخص در تمام مواقع روز:

دوباره چوب یا میله فلزی (شاخص ) را در زمین آفتابگیر وهمواری فرو می بریم. در هر موقع از روز باشد فرقی نمی کند نوک سایه اول این شاخص را بر روی زمین بوسیله میخ یا سنگ کوچکی علامت گذاری می کنیم حدود 15 دقیقه درنگ کرده  که با حرکت خورشید در آسمان سایه نیز جابجا شده است دوباره نوک سایه دوم شاخص  را بر روی زمین نشانه گذاری می کنیم. حال این دو نقطه بر روی زمین را به وسیله خط مستقیمی به هم متصل ساخته وقدری آنرا امتداد می دهیم. این خط در واقع جهت شرق و غرب را مشخص می سازد. بدین ترتیب که همواره امتداد نقطه سایه یکم به سمت غرب وامتداد نقطه سایه دوم به سمت مشرق است.حال چنانچه بر این خط شرقی – غربی خط مستقیمی کاملا عمود رسم نمائیم به طرف امتداد سایه ها در نیمکره شمالی رو به سمت شمال وسمت دیگر این خط که امتداد  آن تقریبا به سمت یایه شاخص یا رو به سمت خورشید است رو به سمت جنوب خواهد بود . اما در نیمکره جنوبی برعکس می باشد یعنی امتداد خط سایه های شاخص روبه سمت  جنوب  وسمت دیگر خط به طرف خورشید رو به سمت شمال خواهد بود.

6- یافتن شمال به کمک ساعت عقربه دار در تمام اوقات روز :

الف) در منطقه معتدل شمالی : در کشور ایران که در این منطقه واقع شده بطریق زیر عمل می کنیم :

ابتدا ساعت خود را روی وقت صحیح تنظیم کرده و بطور افقی نوک عقربه ساعت نما را به طرف آفتاب قرار می دهیم بطوریکه عقربه سایه خود را بپوشاند در این حالت نیمساز زاویه بین عقربه ساعت شمار و عدد ١٢ ساعت سمت جنوب را نشان می دهد.

ب) در منطقه معتدل جنوبی : ابتدا ساعت را روی وقت دقیق تنظیم کرده و بطور افقی عدد١٢ را در مقابل خورشید قرار می دهیم نیمساز زاویه بین عدد ١٢ و عقربه ساعت شمار امتداد شمال را نشان می دهد .

باید توجه داشت که  از این روش فقط بین عرض های 5/23 تا 5/66 درجه شمالی یا جنوبی می توان استفاده کرد ودر مناطق قطبی و مناطق مداری کاربردی ندارد.       

ب – یافتن شمال در هنگام شب  به روشهای گونا گونی  امکان پذیر است که بدین تر تیب اند.

1- یافتن شمال با استفاده از ستار گان قطبی:

در هنگام شب برای شمال یابی از ستارگان استفاده می شود. همانطور که می دانیم ستارگان چون از ما خیلی دور هستند ثابت به نظر می رسند. بنابراین موقعیت آنها در آسمان و نظم آرایش آنها نسبت به هم تغییری نمی کند. اما حرکت ظاهری ستارگان در آسمان در نتیجه چرخش زمین به دور محور قطبها (حرکت وضعی ) زمین است که به نظر می رسند که ستارگان نیز مانند ماه و خورشید از افق مشرق طلوع نموده ودر آسمان اوج گرفته وبعد از مدتی غروب می نمایند. اما در هر محل از کره زمین موقعیت یک ستاره در آسمان نیمکره شمالی  هیچگاه تغییر نمی کند.

یعنی حرکت ظاهری نیز ندارد. دلیلش این است که امتداد محور فرضی زمین در آسمان نیمکره شمالی زمین با اختلاف خیلی کم (نزدیک 1 درجه ) ازکنار این ستاره عبور می کند.و آن ستاره ، ستاره قطبی یا ستاره جدی  از صورت فلکی دب اصغر (خرس کوچک ) است. که پر نور ترین ستاره( ستاره آلفا )  این صورت فلکی است. اما پیدا کردن  این صورت فلکی و ستاره قطبی به تنهایی کمی دشوار است به همین دلیل به کمک ستار گان صورت فلکی دب اکبر (خرس بزرگ )که دارای 7 ستاره پر نور و تعدادی دیگر ستاره کم نورتر  می باشد ، می توان به راحتی به ستاره قطبی دست پیدا نمود . روش پیدا کردن ستاره قطبی با توجه به شکل اینگونه است.

  پیدا کردن صورت فلکی دب اکبر در آسمان

برای پیدا کردن صورت فلکی دب اکبر در آسمان که شبیه آب گردان یا ملاقه می باشد اندازه فاصله الف(آی انگلیسی) را پنج برابر به صورت مستقیم ادامه می دهیم تا به ستاره پرنوری می رسیم که نام آن ستاره جدی یا ستاره قطبی می باشد.

الف- مجموعه ستاره دب اکبر" خرس بزرگ:"

دب اکبر به مجموعه ٧ ستاره که به شکل آبگردان می باشد که اگر آبخور آن را به اندازه ٥ برابر امتداد دهیم به ستاره قطبی خواهیم رسید.

ب- مجموعه ستاره ذات الکرسی

به شکل به W می باشند اگر ستاره وسط را امتداد دهیم به ستاره قطبی می رسیم..

و اگر روبروی این ستاره بایستیم رو به سمت شمال ایستاده وپشت سر ما جنوب خواهد بود.

جالب است بدانیم که ارتفاع  ستاره  قطبی  از افق  هر  محل که آنرا  با  درجه  اندازه گیری  زاویه  محاسبه می نمایند برابر با عرض جغرافیایی آن محل است یعنی اگر عرض جغرافیایی نقطه ای را ندانیم با اندازه گیری زاویه ارتفاع ستاره قطبی از افق آن محل می توانیم به عرض جغرافیایی آن محل دست پیدا نمود . مثلا در شهر کرمان ستاره قطبی از سطح افق 30 درجه بالاست بنا براین عرض جغرافیایی شهر کرمان 30 درجه شمالی است.

از آنجا که دب اکبر و ذات الکرسی مقابل یکدیگر می باشند، یکی از این دو صور فلکی حتماً قابل رؤیت خواهند بود.

2-یافتن شمال به کمک هلال ماه:

در مدت ٣٠ روز، ماه از هلال شروع می شود و تا روز ١٣ و ١٤ و ١٥ به دایره کامل (بدر) می رسد و دوباره بصورت هلال می گردد و ناپدید می شود. با توجه به تغییر شکل ماه، به ترتیب بالا می توان جهت ها را پیدا کرد. در نیمه اول که ماه در هلال شروع و به بدر ختم می شود، ماه بطور متوسط از غروب تا نیمه شب در آسمان قابل رؤیت است و برآمدگی هلال به طرف غرب و قسمت داخلی قوس آن به طرف شرق است. با ادامه دادن فرضی امتداد ماه تا افق، جهات مذکور به دست می آید. در نیمه دوم که ماه از حالت بدر کامل به هلال می رسد، برآمدگی هلال ماه به طرف شرق و قسمت داخلی آن به طرف غرب قرار می گیرد و از نیمه شب الی صبح در آسمان قابل رؤیت است. بنابراین اگر در نیمه اول ماه باشیم برآمدگی ماه به سمت مغرب است و اگر در نیمه دوم ماه باشیم (از روز ١٦ به بعد) برآمدگی ماه به سمت مشرق است.

نکته : چنانچه نمی دانیم در نیمه اول هستیم یا نیمه دوم دو طرف ماه را از بالا به پایین وصل می کنیم چنانچه

حرف p شد نیمه اول و اگر حرف q شد نیمه دوم است

 

3- یافتن شمال به کمک امتداد راه شیری در شب: 

کهکشان ماه یکی میلیارها کهکشان تشکیل دهنده جهان هستی می باشد این کهکشان از اجتماع یک صد میلیارد ستاره تشکیل یافته سطح بیرونی کهکشان به شکل سنگ آسیا یا به عدسی تشبیه می کنند. ولی منظره آن از بالا به شکل مارپیچی است که دارای  چهار بازوی مارپیچی بوده و منظومه شمسی و کره زمین در لبه های یکی از این بازوهای مارپیچی واقع شده است ویکی  از بازوهای دیگر این کهکشان روبروی منظومه شمسی در آسمان ودر دید ما قرار گرفته است واین بازوی مارپیچی روبرو را هنگام شب ما به شکل یک نوار سفید رنگ که از سمت شمال آسمان به سمت جنوب وجنوب غربی امتداد یافته مشاهده کنیم. البته امروزه به دلیل آلودگی نوری وآلودگی هوای موجود در آسمان شهر ها قابل رویت نیست ولی در شبهای کاملا تاریک ودور از نور شهرها ، شبها آنرا می توان در آسمان مشاهده نمود . در گذشته در سرزمینهای شرقی کشورهای اسلامی از جمله ایران چون امتداد راه شیری به سمت  جنوب غربی یعنی سمت قبله بوده  به آن راه مکه نیز گفته می شده است.

4- یا فتن جهت ها به کمک ستارگان خوشه ستاره ای پروین یا ثریا( پلیاد ها(Pleiades

خوشه پروین دسته ای از ستارگان مرکب از 6 تا 10 ستاره قابل رویت در صورت فلکی ثور ( گاو نر ) است اما از نظر نجومی این خوشه باز ستاره ای مرکب از چند صد ستاره که با هم در فضا حر کت می کنند .

بهترین موقع برای رصد این ستار گان ماههای فصل زمستان است که در نزدیکی نصف النهار  سماوی  قابل رویت اند . خوشه پروین  تقریبا  به  شکل  خوشه انگور  یا   آب گردان کوچک بوده  که نوک  خوشه  یا  دسته آب گردان تقریبا  در امتداد جنوب است .

ج-جهت یابی نظامی(بدون استفاده از خورشیدو ستارگان و قطب نما)

یکی از اولین چیزهایی که هر فرد مدافع یا نظامی و چریک برای جنگیدن و حتی کوهنوردی و صحرا نوردی لازم است بداند جهت یابی در هر شرایطی است.

بهتر است بدانید هوا همیشه آفتابی نیست و شب ها هم همیشه نور ستارگان را در اختیار ندارید. به امید قطب نما هم نباشید چون وسیله ای است خراب شدنی و بهترین کار یاد گرفتن جهت یابی است.

1-  تنه درختان بریده شده :

در برش عرضی درختان قسمتی که خطوط دایره ها بیشتر باشد، جنوب و قسمتی که این دایره ها تراکم بیشتری داشته باشند و سمت شمال را نشان می دهد.

2-خزه روی درختان :

قسمتی از درخت که خشک می باشد محلی است که خورشید به آن تابیده است یعنی قسمت جنوب و قسمت دیگر که مرطوب است و خزه بسته است منطقه ای است که خورشید به آن تابیده است بنابراین خزه نشان دهنده شمال خواهد بود.

3-در گورستان مسلمین

با توجه به اینکه میت به شانه راست رو به قبله دفن می گردد. در قبرستان مسلمین می توان جهت را شناسایی نمود.

4- سنگ دستشویی مسلمانان

 سنگ دستشویی راخلاف جهت قبله نصب می کنند.

5-دیوارهای خرابه ها

معمولا سمت شمال دیوار ها بیشتر مرطوب بوده و آثار خاک ریختگی دارد.

6-در مساجد مسلمین

درمساجد مسلمین محراب به طرف قبله می باشدو با توجه به انحراف قبله از جنوب می توان جهات اصلی را شناسایی نمود.

7-تپه ماهورها :

در تپه ماهورها سمتی از تپه ها که دارای برف بوده و مرطوب است منطقه ای است که در مقابل تابش آفتاب قرار نمی گیرد، شمال محسوب می شود و قسمتی که خشک می باشد و خورشید به آن تابیده است جنوب می باشد.

8-پرنده هاى مهاجر

 در دشت هاى مرکزی ایران به طور معمول در بهار، پرنده ها از جنوب به شمال و در پاییز از شمال به جنوب پرواز مى کنند.

9-مورچه هاى بزرگ بیابان

معروف به مورچه خاکى یا خر مورچه یا مورچه گاز گیر (در لحجه هاى مختلف) مى توانند بسیار مفید باشند. با تعقیب کردن یکى از آن ها تا لانه شان بروید و ورودى آن را پیدا کنید. لانه این مورچه ها سوراخ شان اکثراً رو به شمال است. یعنى متمایل به شمال است. علت آن هم نتابیدن مستقیم نور آفتاب به داخل لانه شان است.

همچنین جهت خاکریز لانه مورچه ها رو به جنوب مى باشد.

10-سوسک مصرى

اگر سوسک مصرى دیدید که گلوله ای از پهن خشک را مى غلتاند و با خود مى برد اگر دو سوسک بودند بدانید که (در ایران ) به سمت غرب مى روند اما اگر یک سوسک بود ممکن است به هر جهتى برود.

ه-قبله‌یابی و تعیین سمت قبله

سایه در روزهایی خاص:

قبله‌یابی و تعیین سمت قبله، از مباحث بنیادین علم و نجوم اسلامی است و دانستن جهت قبله در بسیاری از عبادات امری ضروری است.
یکی از شیوه‌های دقیق جهت‌یابی قبله، استفاده از سایه شاخص به هنگام زوال ظهر مکّه مکرمه در دو روز خاص از سال است؛ این دو روز عبارتند از 7 خرداد و 25 تیر، بر این اساس می‌توانید با استفاده از یک شاخص و تعیین سایه شاخص در این دو روز، سمت دقیق قبله هر مکانی را در نیمکره شمالی به سادگی بیابید.

مکّه مکرمه ـ که قبله مسلمانان در آن واقع است ـ در طول جغرافیایی 39 درجه و 49 دقیقه (شرقی) و عرض جغرافیایی 21 درجه و 26 دقیقه (شمالی) قرار دارد، در روزهای 7 خرداد و 25 تیر امسال، میل خورشید (فاصله مرکز خورشید تا استوای سماوی) با عرض جغرافیایی مکّه مکرمه برابر می‌شود و به عبارت دیگر، هنگام ظهر شرعی (اذان ظهر)، خورشید درست در سمت الرأس مکّه قرار می‌گیرد؛ در نتیجه شاخص در مکّه سایه نخواهد داشت و لذا در هر مکانی که قرار داشته باشید، خلاف سایه شما، سمت صحیح قبله را نشان می‌دهد.
برای آن‌که این عمل به دقت انجام پذیرد، می‌توانید از یک وسیله عمود بر زمین (نخ یا میله) استفاده کنید وخلاف جهت سایه آن را در این دو روز از سال در هنگام اذان ظهر مکه (7 خرداد ساعت 13 و 48 دقیقه و 25 تیر ساعت 13 و 57 دقیقه به وقت رسمی ایران) مشخص کنید.
به این ترتیب، جهت صحیح قبله در محل خود را به دست آورده‌اید.

و – جهت یابی در تمام اوقات شبانه روز به کمک وسایل سمت یابی:

1-  یافتن جهت ها به کمک قطب نما های مغناطیسی:

 قطب نما های مغناطیسی انواع گوناگونی دارند مثل قطب نما های معمولی – قطب نما های زمین شناسی – قطب نما های ژیروسکوپی(مخصوص کشتی ها و هواپیما ها) و ...  که ساختمان همگی آنها به طور کلی عبارت  از محفظه مدرجی است که در داخل آن یک عقربه مغناطیسی ( آهن ربایی )  روی یک پایه نوک تیز و لغزانی نصب گردیده است . دو سر این عقربه در حالت رهایی جهت قطب  شمال و جنوب مغناطیس کره زمین را نشان می دهد0این قطب نماها از یک صفحه مدور که در جهت گردش عقربه های ساعت از صفر تا 360 درجه ویا از صفر تا 400 گراد وگاهی از صفر تا 6400 میلی ام مدرج گردیده اند . در میان صفحه مزبور عقربه ای از جنس آهن ربا که معمولا یک سر آن بوسیله رنگهای شب نما برای دید در هنگام شب مشخص گردیده است روی پایه ای به حالت تعادل سوار شده وهمواره نوک رنگین آن رو به سمت شمال مغنا طیس زمین می ایستد.

2  - یافتن جهت ها به کمک دستگاه ماهواره ای موقعیت یاب جهانی یا  GPS

سیستم های  ماهواره ای  موقعیت یاب جهانی (Global Position Systems)که به اختصار به آن

 P s Gمی گویند متشکل از یک سری ماهواره های موقعیت یاب جغرافیایی است که موقعیت پدیده های مختلف کره زمین را شناسایی وبه مصرف کنند گان زمینی مخابره می کند.هیجده ماهواره ناوستار

 ( Navistar ) آن به گونه ای طراحی شده اند که مانند الکترونهای یک اتم به دور کره زمین می گردند این مجموعه ماهواره ها دارای 6 مدار مجتمع با فاصله مساوی است که بر روی هر مدار 3 ماهواره با فاصله معین به دور زمین می گردند.مصرف کنندگان زمینی می توانند از طریق گیرنده های قوی آنتن دار یا گیرنده های دستی(به اندازه یک گوشی تلفن همراه) با ماهواره های مذکور ارتباط برقرار نموده ودقیقا مشخص کنند که اکنون گیرنده آنها در چه طول ویا عرض جغرافیایی بر روی کره زمین قرار دارد ارتفاع دقیق آن از سطح دریا چقدر است و همچنین جهات جغرافیایی آن محل چگونه اند. این سیستم آنقدر دقیق است که از آن برای  ناوبری  و  ردیابی  کشتی ها در  دریاها  ، هواپیما ها  در  آسمان ها  حتی خودرو ها در زمین استفاده می شود. بطوریکه استفاده از یک دستگاه G P S  موقعیت جغرافیایی را با دقت 10 متر تعیین می کند.

منبع: http://iranmilitary.com

  www.gsinet.ir

www. isskh.ir جامعه نقشه برداران خراسان